Οδηγός για ειδικές ανάγκες
Το Dasher έχει σχεδιαστεί με στόχο να συλλέγει όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες από τις χειρονομίες σας.
Το Dasher μπορεί να συλλέγει πληροφορίες από την επιλογή που είναι περισσότερο εύκολη για εσάς:
-
Οι συνεχείς χειρονομίες (π.χ. μέσω joystick, trackpad, ποντικιού κεφαλής ή ανιχνευτή κίνησης ματιού) συνήθως προσφέρουν υψηλότερες ταχύτητες γραφής.
-
Οι διακριτές χειρονομίες (διακόπτες, πατήματα κουμπιών) μπορούν να παρέχουν πληροφορίες με τρεις διαφορετικούς τρόπους:
- Η χρονική στιγμή που πατάτε ένα κουμπί μπορεί να παρέχει πληροφορίες. (Αυτή η ιδιότητα χρησιμοποιείται από συστήματα πινάκων που ελέγχονται από ένα κουμπί.)
- Η διάρκεια για την οποία πατάτε ένα κουμπί μπορεί να παρέχει πληροφορίες. (Αυτή η ιδιότητα χρησιμοποιείται στα σήματα Μορς, που διακρίνουν μεταξύ δύο διαφορετικών δυνατοτήτων για τη διάρκεια).
- Η επιλογή του ποιο κουμπί θα πατηθεί μπορεί να παρέχει πληροφορίες. (Αυτή η ιδιότητα χρησιμοποιείται στα κλασικά πληκτρολόγια).
7.1. Συνεχείς χειρονομίες
Η κανονική λειτουργία του Dasher (λειτουργία ποντικιού) χρησιμοποιεί μια δισδιάστατη, συνεχή χειρονομία κατεύθυνσης. Το Dasher περιλαμβάνει επίσης μια μονοδιάστατη λειτουργία, για χρήστες που μπορούν να ελέγχουν μόνο μία διάσταση.
Μπορείτε να κάνετε μία ή δύο συνεχείς χειρονομίες; Αν μπορείτε να χρησιμοποιείτε joystick, ποντίκι, trackpad ή rollerball, τότε διαθέτετε δισδιάστατο έλεγχο. Ομοίως αν μπορείτε να δείχνετε σε οθόνη αφής. Μπορείτε να κουνάτε τη μύτη σας; Αν μπορείτε να κουνάτε το κεφάλι σας, έχετε μονοδιάστατο έλεγχο· αν μπορείτε να γνέφετε καταφατικά, έχετε δισδιάστατο. Τα ποντίκια κεφαλής είναι σχετικά φθηνά και είναι ένας βολικός τρόπος για χρήση του Dasher. (Συνιστούμε το SmartNav3 της NaturalPoint, που κοστίζει περίπου $200, και λειτουργεί μόνο σε microsoft windows· πρόκειται για τη συσκευή που μέχρι το 2002 ήταν γνωστή ως NavPoint TrackIR, αλλά πλέον αυτό το όνομα χρησιμοποιείται για διαφορετική συσκευή. Επίσης, συνιστούμε το Headmouse Extreme της Origin instruments, που στοιχίζει περίπου $1000 και λειτουργεί σε οποιονδήποτε υπολογιστή ως ποντίκι USB.) Μπορείτε να κουνάτε ένα δάχτυλο χεριού ή ποδιού; Αυτά τα ποντίκια κεφαλής μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στα δάχτυλα του χεριού ή του ποδίου. Για μια αναλυτική σύγκριση των SmartNav3 και Headmouse Extreme, δείτε την ιστοσελίδα http://www.inference.phy.cam.ac.uk/dasher/Headmouse.html.
Αν πάσχετε από σοβαρή παράλυση, η καλύτερη επιλογή ίσως είναι ένας ανιχνευτής κίνησης ματιού. Μπορείτε να ελέγχετε την κίνηση των ματιών σας; Με έναν ανιχνευτή κίνησης ματιού μπορείτε να γράφετε με ταχύτητα 25 λέξεις το λεπτό. Οι ανιχνευτές κίνησης ματιού είναι αρκετά ακριβοί: το QuickGlance της EyeTech Digital Systems μας στοίχισε $2000, ενώ το Tobii στοιχίζει περίπου $20.000. [Συνιστούμε και τα δύο αυτά συστήματα. Το QuickGlance συνδέεται στον υπάρχοντα υπολογιστή σας. Το QuickGlance ΙΙ κοστίζει περίπου $4000. Το Tobii είναι ένας πλήρης υπολογιστής με ενσωματωμένες κάμερες ανίχνευσης κίνησης ματιού.] Το Dasher λειτουργεί επίσης με το Erica της Eye response, το Eyegaze της LC και τον ανιχνευτή κίνησης ματιού της Metrovision. Και τα τρία αυτά συστήματα είναι πλήρεις υπολογιστές με ενσωματωμένες κάμερες ανίχνευσης κίνησης ματιού.
Αν δεν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε joystick, ποντίκι, rollerball ή ανιχνευτή κίνησης ματιού, ίσως υπάρχουν άλλοι τρόποι που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να στέλνετε συνεχή μονοδιάστατα σήματα. Π.χ., θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα χείλη ή τα φρύδια, αν και δεν γνωρίζουμε κάποιον κατασκευαστή που να παράγει τέτοιου είδους συσκευές. Η αναπνοή μπορεί επίσης να στείλει μονοδιάστατο σήμα. Αν μπορείτε να ελέγχετε την αναπνοή σας, τότε θα μπορούσατε να κατασκευάσετε ένα ποντίκι αναπνοής. Εμείς κατασκευάσαμε ένα ποντίκι αναπνοής χρησιμοποιώντας ένα οπτικό ποντίκι USB, μια ζώνη και λίγο λάστιχο. Κόστισε $22 και ο πιο έμπειρος χρήστης μας μπορεί να γράφει 15 λέξεις το λεπτό χρησιμοποιώντας μόνο την αναπνοή του.
7.1.1. Εκκίνηση και διακοπή
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι εκκίνησης και διακοπής του Dasher. Μια επιλογή είναι το πάτημα ενός κουμπιού (π.χ., το αριστερό κουμπί του ποντικιού ή το πλήκτρο του διαστήματος). Αν όμως δεν μπορείτε να πατήσετε κουμπιά, τότε μπορείτε να ξεκινάτε και να σταματάτε χρησιμοποιώντας συνεχείς κινήσεις: στο μενού των προτιμήσεων/επιλογών, επιλέξτε “Εκκίνηση με τη θέση του ποντικιού” και ενεργοποιήστε τη “λειτουργία ελέγχου”. Όταν είναι ενεργοποιημένη η λειτουργία ελέγχου, το αλφάβητο του Dasher περιλαμβάνει ένα ειδικό τετράγωνο χαρακτήρων ελέγχου, που λειτουργούν περίπου όπως το πλήκτρο Esc στο πληκτρολόγιο, και που παρέχουν διάφορες λειτουργίες ελέγχου. Όταν βρίσκεστε μέσα στο τετράγωνο ελέγχου, το Dasher κινείται πιο αργά από συνήθως, για λόγους ασφαλείας. Οι επιλογές του τετραγώνου ελέγχου συμπεριλαμβάνουν το 'pause/παύση' και 'stop/διακοπή'. Χρησιμοποιήστε το 'pause' αν βρίσκεστε στη μέση μιας φράσης και θέλετε να κάνετε μια σύντομη παύση. Χρησιμοποιήστε το 'stop' αν έχετε τελειώσει. Τα pause και stop έχουν την ίδια συμπεριφορά, με τη διαφορά ότι το stop μπορεί να προκαλεί ορισμένες αυτόματες συμπεριφορές, όπως η 'εκφώνηση στη διακοπή' ή η 'αντιγραφή κειμένου στη διακοπή'.
Αν το Dasher έχει παυθεί ή διακοπεί, μπορεί να επανεκκινηθεί χρησιμοποιώντας τις ίδιες μεθόδους που χρησιμοποιούνται και για την εκκίνηση. Αν είναι ενεργοποιημένη η 'εκκίνηση με τη θέση του ποντικιού', όποτε διακόπτεται το Dasher εμφανίζεται μια σειρά από ευμεγέθεις στόχους. Για να επανεκκινήσετε το Dasher, δείξτε (ή κοιτάξτε) πρώτα τον πρώτο (κόκκινο) στόχο και μετά το δεύτερο (κίτρινο). (Χρησιμοποιούμε τους δύο διαδοχικούς στόχους για να αποφύγουμε την εκκίνηση του Dasher κατά λάθος.)
7.1.2. Συστάσεις για την ανίχνευση κινήσεων κεφαλής
Πολλοί ανιχνευτές προσφέρουν επιλογές 'εξομάλυνσης', που καθορίζουν τη συχνότητα με την οποία ενημερώνεται η θέση του ποντικιού. Συνήθως χρησιμοποιούνται για να εξομαλύνουν και να απαλύνουν την κίνηση του ποντικιού. Το Dasher δεν χρειάζεται τέτοιου είδους εξομάλυνση. Προτιμά τις στιγμιαίες, ζωντανές, ωμές και σπασμωδικές μετακινήσεις του ποντικιού. Αν η συσκευή σας περιλαμβάνει επιλογή 'εξομάλυνσης', απενεργοποιήστε την.
Το 'όφελος' ('gain', ονομάζεται και 'ταχύτητα') του ανιχνευτή κεφαλής είναι μια ακόμη σημαντική ρύθμιση που θα πρέπει να προσαρμόσετε στις απαιτήσεις σας. Το όφελος ορισμένων ανιχνευτών μπορεί να ρυθμιστεί από το λογισμικό. Παράλληλα, μπορείτε να προσαρμόσετε το όφελος αλλάζοντας τη γεωμετρία του ανιχνευτή. Π.χ., αν μετακινήσετε την ανιχνευόμενη κουκίδα από το μέτωπό σας στο γείσο ενός καπέλου τζόκεϊ, το όφελος σχεδόν διπλασιάζεται· αν καθήσετε πιο κοντά στον ανιχνευτή, επίσης μπορεί να αυξηθεί το όφελος. Βρείτε μία ρύθμιση που σας βολεύει. Προσωπικά, προτιμώ να έχω υψηλή τιμή οφέλους, γιατί μου επιτρέπει να κατευθύνω με πολύ μικρές κινήσεις της κεφαλής.
7.1.3. Συστάσεις για την ανίχνευση κίνησης ματιού
Για να βελτιώσετε την απόδοση των ανιχνευτών κίνησης ματιού, σας συνιστούμε θερμά να ρυθμίσετε τον ανιχνευτή έτσι ώστε να ανταποκρίνεται όσο το δυνατόν περισσότερο. Πολλοί ανιχνευτές προσφέρουν επιλογές 'εξομάλυνσης', που καθορίζουν τη συχνότητα με την οποία ενημερώνεται η θέση του ποντικιού και τον αριθμό τον διαδοχικών εικόνων του ματιού που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό της θέσης του ποντικιού. Συνήθως χρησιμοποιούνται για να εξομαλύνουν και να απαλύνουν την κίνηση του ποντικιού. Το Dasher δεν χρειάζεται τέτοιου είδους εξομάλυνση. Προτιμά τις στιγμιαίες, ζωντανές, ωμές και σπασμωδικές μετακινήσεις του ποντικιού. Όταν πλοηγείστε, τα μάτια σας εστιάζουν ταχύτατα στο στόχο τους, οπότε θέλουμε το Dasher να ανταποκρίνεται εξίσου ταχύτατα. Οι ιδανικές ρυθμίσεις για το Dasher μπορεί να αποδειχτούν πολύ διαφορετικές από τις ιδανικές ρυθμίσεις για άλλα λογισμικά. Ζητήστε από τον κατασκευαστή του ανιχνευτή να σας επιτρέψει να αλλάζετε εύκολα τις ρυθμίσεις σας όταν αλλάζετε εφαρμογή.
Το Dasher διαθέτει αρκετές επιλογές που έχουν σχεδιαστεί για χρήση με ανιχνευτές κίνησης ματιού. Προτείνουμε τη χρήση της λειτουργίας ανιχνευτή ματιού (από την καρτέλα Έλεγχος του μενού Προτιμήσεις/Ρυθμίσεις). Σε αυτή τη λειτουργία οι ρυθμίσεις του Dasher αλλάζουν ελαφρώς και επιτρέπουν την ευκολότερη διόρθωση λαθών μέσω του ματιού.
Αν η βαθμονόμηση του ανιχνευτή σας διαφοροποιείται κατά καιρούς, π.χ. όταν μετακινείται το κεφάλι σας, σημειώστε την επιλογή Αυτόματη βαθμονόμηση ανιχνευτή ματιού. Με αυτή την επιλογή ενεργοποιημένη, το Dasher αποθηκεύει τις κινήσεις σας, τις χρησιμοποιεί για να εκτιμήσει το σφάλμα στην κάθετη βαθμονόμηση, και διορθώνει το σφάλμα. Μπορείτε να δείτε πότε γίνεται διόρθωση, γιατί θα παρατηρήσετε διαφορά ανάμεσα στη θέση του ποντικιού για το Dasher (που υποδηλώνεται από την άκρη της κόκκινης γραμμής) και τη θέση του ποντικιού για τον ανιχνευτή κίνησης ματιού (που αντιστοιχεί στη θέση του δρομέα του συστήματος).
Για να μην μπλοκαριστεί το ποντίκι σας στο πάνω ή κάτω μέρος της οθόνης, προτείνουμε να χρησιμοποιείτε το Dasher με παράθυρο που δεν θα αντιστοιχεί σε μέγεθος πλήρους οθόνης. Τοποθετήστε το παράθυρο του Dasher έτσι ώστε να υπάρχει κάποιο περιθώριο τόσο πάνω όσο και κάτω από τον καμβά.
Τεχνική σημείωση: Πέρα από την εξομοίωση ποντικιού, το Dasher μπορεί να λαμβάνει πληροφορίες από ανιχνευτές κίνησης ματιού και κεφαλής ή άλλα παρόμοια συστήματα απευθείας μέσω υποδοχής (socket) του συστήματος. Αυτή η ρύθμιση μπορεί να επιλεγεί από την ενότητα 'Συσκευή εισόδου' του διαλόγου 'Προτιμήσεων/ρυθμίσεων'.
7.2. Διακριτές χειρονομίες
Η έκδοση 4 του Dasher περιλαμβάνει διάφορες εκδοχές του Dasher με κουμπιά.
7.2.1. Χρήση χρόνου πραγματοποίησης χειρονομίας
Ορισμένοι τρόποι διαβίβασης πληροφοριών αξιοποιούν το χρόνο πραγματοποίησης των χειρονομιών. Ωστόσο, υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να κάνουν χειρονομίες ακριβώς τη στιγμή που τους ζητείται. Π.χ., οι σπαστικοί δυσκολεύονται πολύ στο να κάνουν πράγματα 'τώρα αμέσως!'
Αν η χρήση του χρόνου πραγματοποίησης χειρονομιών δεν είναι δυνατή στην περίπτωσή σας, πηγαίνετε στην Ενότητα 7.3 ― 'Άχρονο' Dasher.
Αν μπορείτε να διαβιβάζετε πληροφορίες μέσω χειρονομιών που πραγματοποιούνται σε ακριβείς χρονικές στιγμές, πηγαίνετε στην Ενότητα 7.4 ― Dasher με κουμπιά που αξιοποιεί το χρόνο πατήματος.
7.3. 'Άχρονο' Dasher
Θέλετε λοιπόν να κατευθύνετε το Dasher χωρίς χρονικούς περιορισμούς. Μπορείτε να κάνετε σχετικά ακριβείς συνεχείς χειρονομίες, αν έχετε αρκετό χρόνο στη διάθεσή σας; Π.χ., μπορείτε να τοποθετήσετε με ακρίβεια το δείκτη στην οθόνη και μετά να πατήσετε ένα κουμπί για να δείξετε ότι είστε έτοιμοι; Ή να αγγίζετε με σχετική ακρίβεια μια οθόνη αφής;
- Αν ναι, δοκιμάστε τη λειτουργία κλικ. Πηγαίνετε στην Ενότητα 7.3.1 ― 'Άχρονο' συνεχές Dasher: λειτουργία κλικ.
- Διαφορετικά, δοκιμάστε την απευθείας λειτουργία με κουμπιά ή τη λειτουργία μενού με κουμπιά. Πηγαίνετε στην Ενότητα 7.3.2 ― 'Άχρονο' Dasher με κουμπιά.
7.3.1. 'Άχρονο' συνεχές Dasher: λειτουργία κλικ
Στη λειτουργία κλικ τοποθετείτε το δείκτη του ποντικιού εκεί που θέλετε να πάτε και μετά πατάτε ένα κουμπί για να δείξετε ότι είστε έτοιμοι. Το Dasher εστιάζει στο σημείο που επιλέξατε.
Εναλλακτικά, αν έχετε οθόνη αφής, με ένα μόνο άγγιγμα της οθόνης εστιάζετε στο συγκεκριμένο σημείο.
7.3.2. 'Άχρονο' Dasher με κουμπιά
Πόσους διαφορετικούς διακόπτες, πλήκτρα ή κουμπιά μπορείτε να χειρίζεστε με ευκολία;
- 1
-
Αν χρησιμοποιείτε ένα μόνο κουμπί, ο μόνος 'άχρονος' τρόπος διαβίβασης πληροφοριών είναι μέσω της διάρκειας των πατημάτων. Μπορείτε να παράγετε διακριτά βραχέα και μακρά πατήματα; Αν ναι, τότε μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη λειτουργία μενού με κουμπιά. Αντιστοιχίστε το βραχύ σας πάτημα στην ενέργεια 'μενού' και το μακρό στην ενέργεια 'επιλογή'.
- 2
-
Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη λειτουργία μενού με κουμπιά. Αντιστοιχίστε το ένα κουμπί στην ενέργεια 'μενού' και το άλλο στην ενέργεια 'επιλογή'. Για την ενέργεια 'μενού' επιλέξτε το κουμπί που είναι ευκολότερο στο πάτημα.
- 2,5
-
Αν μπορείτε να πατάτε δύο κουμπιά με ευκολία και, σε ειδικές περιπτώσεις, μπορείτε να πατάτε και ένα τρίτο κουμπί, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη λειτουργία μενού με κουμπιά ή την απευθείας λειτουργία με κουμπιά.
- Ρυθμίστε τα κουμπιά της λειτουργίας μενού όπως περιγράφεται παραπάνω και χρησιμοποιήστε το τρίτο κουμπί ως πλήκτρο διαφυγής -- π.χ. για να εξαφανίζετε το Dasher. [Αυτή η λειτουργία δεν υποστηρίζεται προς το παρόν.]
- Στην απευθείας λειτουργία με κουμπιά κάθε κουμπί αντιστοιχεί σε μια συγκεκριμένη ενέργεια πλοήγησης, όπως 'πάνω', 'κάτω' ή 'πίσω'. Αν έχετε 2,5 κουμπιά στη διάθεσή σας, χρησιμοποιήστε τα δύο ευκολότερα στη χρήση ως 'πάνω' και 'κάτω' και το δυσκολότερο ως 'πίσω'.
- 3
-
Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την απευθείας λειτουργία με κουμπιά ή τη λειτουργία μενού με κουμπιά, όπως περιγράφονται παραπάνω.
- 4, 5, 6 ή 7
-
Αν έχετε περισσότερα από τρία κουμπιά στη διάθεσή σας, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την απευθείας λειτουργία με κουμπιά χρησιμοποιώντας τρεις, τέσσερις, πέντε ή έξι κατευθύνσεις 'προς τα εμπρός'. Δοκιμάστε πάντως και τη λειτουργία μενού με κουμπιά, παρόλο που χρησιμοποιεί μόνο δύο κουμπιά.
- 8 ή περισσότερα
-
Δοκιμάστε την απευθείας λειτουργία με κουμπιά και τη λειτουργία μενού με κουμπιά. Με τόσο πολλά κουμπιά στη διάθεσή σας, έχετε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσετε ένα σύστημα όπως το T9 -- το σύστημα πρόβλεψης κειμένου που χρησιμοποιούν πολλά κινητά τηλέφωνα. Σε αυτή την περίπτωση ίσως σας ενδιαφέρει να δείτε το Tapir, ένα πληκτρολόγιο οθόνης από τους δημιουργούς του Dasher.
7.4. Dasher με κουμπιά που αξιοποιεί το χρόνο πατήματος
Υπάρχουν δύο λειτουργίες του Dasher που συλλέγουν ακριβείς πληροφορίες για το χρόνο του πατήματος. Σε γενικές γραμμές απαιτούν λιγότερα πατήματα κουμπιών από τις 'άχρονες' λειτουργίες:
- 7.4.1. Δυναμική λειτουργία (ενός κουμπιού)
- 7.4.2. Δυναμική λειτουργία δύο κουμπιών
- 7.4.3. Διόρθωση λαθών
7.4.1. Δυναμική λειτουργία (ενός κουμπιού)
Κατά την εκκίνησή του, το Dasher εστιάζει σε ένα σημείο στο πάνω ή στο κάτω μέρος της οθόνης. Ένα βραχύ πάτημα κουμπιού εστιάζει στην αντίθετη πλευρά. Εισάγετε κείμενο με το να πατάτε το κουμπί όταν η επιθυμητή φράση φτάσει στην άκρη της οθόνης.
7.4.2. Δυναμική λειτουργία δύο κουμπιών
Το Dasher εστιάζει συνεχώς στο κέντρο της οθόνης, ενώ χρησιμοποιούνται δύο κουμπιά για να μετατοπίζουν την οθόνη πάνω ή κάτω. Πρέπει να πατάτε τα κουμπιά όταν το επιθυμητό κείμενο έχει ευθυγραμμιστεί μεταξύ των δύο γραμμών σήμανσης.
7.4.3. Διόρθωση λαθών
Υπάρχουν τρεις δυνατότητες διόρθωσης λαθών που ισχύουν και για τις δύο δυναμικές λειτουργίες: χρήση διαφορετικού κουμπιού, μακρού πατήματος ή πολλαπλών πατημάτων. Και στις τρεις περιπτώσεις το Dasher αρχίζει να μειώνει την εστίαση με σταθερό ρυθμό. Σε αυτή τη λειτουργία, ένα ακόμη πάτημα διακόπτει το Dasher, ενώ ένα δεύτερο πάτημα επαναφέρει το Dasher στην κανονική εστίαση προς τα εμπρός.